οι μαθητές/τριες του Α1 γίνονται συνειδητοί και ενεργοί πολίτες

Κατά το σχολικό έτος 2023-2024 οι μαθητές και οι μαθήτριες του τμήματος Α1 του Αρσακείου Λυκείου Θεσσαλονίκης συμμετείχαν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Zero Waste του Κέντρου Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης για το Ρατσισμό, την Οικολογία, την Ειρήνη και τη Μη Βία – ΑΝΤΙΓΟΝΗ. Βασικός σκοπός του προγράμματος είναι η ευαισθητοποίηση για το ζήτημα των απορριμμάτων και τα σχετιζόμενα με αυτό προβλήματα (περιβαλλοντικά, κοινωνικά, οικονομικά), καθώς και η ανάπτυξη/υιοθέτηση καλών πρακτικών/στρατηγικών μείωσης των απορριμμάτων στην καθημερινή ζωή. Υπεύθυνες για την υλοποίηση του προγράμματος ήταν οι καθηγήτριες Ιφιγένεια Αναγνώστου και Γεωργία Στεφανίδου.

Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος πραγματοποιήθηκαν έξι συνολικά εργαστήρια σε μηνιαία βάση, που βασίστηκαν στον εκπαιδευτικό οδηγό «Zero Waste – για την ανακύκλωση και τη μείωση των απορριμμάτων» που συγγράφηκε από την «ΑΝΤΙΓΟΝΗ-Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης για το Ρατσισμό, την Οικολογία, την Ειρήνη και τη Μη Βία» στο πλαίσιο του έργου «Zero Waste Strategy: Methods and Implementation in Black Sea Basin» (ZeroWasteBSB):

1^ο εργαστήριο «Zero Waste κι εγώ» (Οκτώβριος 2023): οι μαθητές και οι μαθήτριες παρακολούθησαν μία ενημερωτική παρουσίαση. Μέσω αυτής ενημερώθηκαν για τα στερεά απόβλητα και τις κατηγορίες τους (βιοδιασπώμενα/μη βιοδιασπώμενα, επικίνδυνα/αδρανή), τις ποσότητες που παράγονται παγκοσμίως, την πλαστική ρύπανση, τις μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων και τις αρχές του Zero Waste και της κυκλικής οικονομίας, δηλαδή τις αλλαγές που μπορούμε να εντάξουμε στην καθημερινότητά μας για τη μείωση των απορριμμάτων. Έτσι, απέκτησαν τις βασικές γνώσεις για την υλοποίηση των βιωματικών δράσεων στα επόμενα εργαστήρια.

2^ο εργαστήριο «Μαθαίνουμε μαζί» (Νοέμβριος 2023): στους μαθητές και τις μαθήτριες μοιράστηκαν φωτογραφίες που απεικόνιζαν χαρακτηριστικές περιπτώσεις ρύπανσης ή των επιπτώσεών της στην άγρια φύση. Κατόπιν, κατά μόνας έγραψαν ένα κείμενο σχετικό με το θέμα της εικόνας (σκέψεις, αναμνήσεις, συναισθήματα). Στη συνέχεια, τα παιδιά εντόπισαν τον συμμαθητή ή τη συμμαθήτριά τους που είχε την ίδια φωτογραφία. Σχημάτισαν ζευγάρια, συζήτησαν για τη φωτογραφία και το θέμα της και συνέθεσαν από κοινού ένα κείμενο. Έπειτα, στην ολομέλεια διάβασαν τα κείμενα και μοιράστηκαν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς τους με την υπόλοιπη ομάδα. Έτσι, αναλογίστηκαν τις καθημερινές τους συνήθειες και την επίπτωση αυτών στο περιβάλλον, ευαισθητοποιήθηκαν και πρότειναν αλλαγές συμπεριφοράς και πρακτικών.

3^ο εργαστήριο «Δράση δενδροφύτευσης» (Δεκέμβριος 2023): το επιστημονικό προσωπικό της Διεύθυνσης Αναδασώσεων Κεντρικής Μακεδονίας επισκέφτηκε το Αρσάκειο Λύκειο Θεσσαλονίκης και αφού μίλησαν στα παιδιά για τις επιπτώσεις της καταστροφής των δασών στο κλίμα και το περιβάλλον και για τα δέντρα και θάμνους που ενδημούν στα ελληνικά δάση, τους εξήγησαν τη διαφορά μεταξύ αναγέννησης του δάσους και αναδάσωσης και εξέθεσαν τις προϋποθέσεις για να είναι η αναδάσωση επιτυχής,  πραγματοποίησαν μαζί τους δενδροφύτευση στον χώρο έξω από το κλειστό γυμναστήριο των Αρσακείων Σχολείων Θεσσαλονίκης. Έτσι, η περιβαλλοντική ευαισθησία των μαθητών/τριών ενισχύθηκε, αφού ήρθαν έμπρακτα σε επαφή με τη διαδικασία της δενδροφύτευσης και της αναδάσωσης.

4^ο εργαστήριο «Μία απόφαση, δεκάδες θέσεις» (Ιανουάριος 2022): στους μαθητές και τις μαθήτριες τέθηκε ένα σενάριο περιβαλλοντικού περιεχομένου. Σύμφωνα με αυτό, κοντά σε μία αστική περιοχή υπάρχουν σοβαρές συζητήσεις προκειμένου να δημιουργηθεί εργοστάσιο καύσης απορριμμάτων, απόφαση που προκαλεί αντιδράσεις από μερίδα πολιτών. Τα παιδιά κλήθηκαν να σκεφτούν ποιους μπορεί να αφορά αυτή η απόφαση (φορείς, ομάδες πολιτών) και με ποιους τρόπους. Δηλαδή, ποια τμήματα της κοινωνίας, ενδέχεται να επηρεάσει άμεσα -είτε με θετικό, είτε με αρνητικό τρόπο- η κατασκευή του εργοστασίου, όσον αφορά την καθημερινότητά τους, την ποιότητα της ζωής τους, τα συμφέροντά τους, που μπορεί και να συγκρούονται. Αφού καταγράφηκαν οι ομάδες (ιδιοκτήτες, άνεργοι πολίτες, δημοτικές αρχές, κάτοικοι της περιοχής, επιστημονική κοινότητα, αγρότες, περιβαλλοντικές οργανώσεις), τα παιδιά συμμετείχαν σε ένα παιχνίδι ρόλων, σύμφωνα με το οποίο ο δήμος καλεί τους εμπλεκόμενους φορείς και ομάδες πολιτών σε μία συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, ώστε να εκφέρουν τη γνώμη τους σε μία προσπάθεια να ακουστούν οι φωνές όλων σχετικά με την λειτουργία του εργοστασίου. Έτσι, οι μαθητές και οι μαθήτριες είχαν την ευκαιρία να μελετήσουν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα σφαιρικά, εξετάζοντας τις ποικίλες πλευρές που το απαρτίζουν, καθώς και να αναλάβουν διαφορετικούς ρόλους-θέσεις εκπροσωπώντας διαφορετικές ομάδες με αντιμαχόμενα συμφέροντα. Εξετάζοντας το θέμα υπό το πρίσμα των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών συνεπειών, έγινε σαφής η πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων, που είναι παράλληλα ζητήματα κοινωνικά και οικονομικά, ενώ έχουν και πολιτική σημασία.

5^ο εργαστήριο «Χθες, σήμερα, αύριο» (Φεβρουάριος 2024): οι μαθητές και οι μαθήτριες χωρίστηκαν σε ομάδες και διάλεξαν μία εικόνα περιβαλλοντικής ρύπανσης, την οποία κόλλησαν σε ένα χαρτόνι, αφήνοντας τις δύο άκρες του κενές. Στη συνέχεια, μοιράστηκαν τις σκέψεις και τα συναισθήματά που τους προκαλεί και έκαναν υποθέσεις για το πώς πιστεύουν ότι ήταν το σκηνικό που απεικονίζεται στο παρελθόν αλλά και πώς φαντάζονται ότι θα είναι στο μέλλον. Δίπλα από την εικόνα, στο αριστερό μέρος του χαρτονιού κάθε ομάδα ζωγράφισαν την απεικόνιση του παρελθόντος, ενώ στο δεξί τμήμα του μέλλοντος. Τέλος, οι ομάδες συγκεντρώθηκαν στον κύκλο, η καθεμία παρουσίασε το έργο της και ακολούθησε συζήτηση. Έτσι, οι μαθητές και οι μαθήτριες προβληματίστηκαν για τις επιπτώσεις της ρύπανσης και συνειδητοποίησαν ότι η κατάσταση του παρόντος συνδέεται με τις αποφάσεις/ πρακτικές του παρελθόντος και ότι οι συνέπειες της εκτεταμένης παραγωγής απορριμμάτων επηρεάζουν και τις μελλοντικές γενιές.

6^ο εργαστήριο «Έμαθες τα νέα;» (Μάρτιος 2024): οι μαθητές και οι μαθήτριες χωρίστηκαν ομάδες και η κάθε ομάδα διάλεξε μία εικόνα με περιεχόμενο που σχετίζεται με την πλαστική ρύπανση και το ζήτημα των απορριμμάτων. Στη συνέχεια, κλήθηκαν να σκεφτούν κάποια είδηση που θα μπορούσε να συνοδεύει τη συγκεκριμένη εικόνα και να την παρουσιάσουν με κάποιο τρόπο. Οι ιδέες τους ήταν πολύ ευφάνταστες: μία ομάδα παρουσίασε την είδηση σε τηλεοπτικό δελτίο που περιελάμβανε και ρεπορτάζ σε απευθείας σύνδεση, άλλη συνέταξε άρθρο σε εφημερίδα, άλλη δημιούργησε fund στα κοινωνικά δίκτυα και η τελευταία ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, τα παιδιά  είχαν την ευκαιρία να τοποθετηθούν σχετικά με όψεις του ζητήματος των απορριμμάτων, καθώς και  να σκεφτούν σχετικά με τα διαφορετικά «στυλ» λόγου που παράγονται από τα μέσα ενημέρωσης, τους σκοπούς και τα εργαλεία που συνοδεύουν το καθένα από αυτά, στην εποχή της πληροφορίας, όπου ο γραμματισμός στα μέσα (media literacy) αναδεικνύεται σε βασική δεξιότητα.

Μέσω αυτών των βιωματικών εργαστηρίων οι μαθητές και οι μαθήτριες αντιλήφθηκαν με παιγνιώδη τρόπο τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής ρύπανσης, τη συνθετότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων, την επίδραση των σημερινών συνηθειών μας στο μέλλον της γης και την επιτακτική ανάγκη σωστής διαχείρισης και περιορισμού των αποβλήτων για έναν πλανήτη πιο καθαρό και βιώσιμο. Επίσης, επικοινώνησαν, συνεργάστηκαν και αλληλεπίδρασαν μεταξύ τους, ενισχύοντας τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Ελπίζουμε ότι ο βασικός σκοπός  του προγράμματος, δηλαδή  η προαγωγή της κουλτούρας των μηδενικών απορριμμάτων, να επιτεύχθηκε και οι μαθητές και οι μαθήτριες να υιοθετήσουν όντως καλές πρακτικές για τη μείωσή τους και να δράσουν για τη διάχυση της γνώσης στην υπόλοιπη σχολική κοινότητα και τις οικογένειές τους.