αναζητώντας το 96% της χαμένης εβραϊκής κοινότητας, της χαμένης μνήμης 

Όταν η τέχνη υπηρετεί την αλήθεια με υποδειγματικό σεβασμό, κι όταν μάλιστα αυτή η αλήθεια αφορά το 96% μιας από τις μεγαλύτερες, κατά το παρελθόν, κοινότητες της πόλης μας, τότε όσα είδες, άκουσες και έμαθες δεν μπορούν να σε αφήσουν στιγμή να ησυχάσεις! Αυτό ακριβώς συνέβη σε όλους μας (παιδιά, γονείς, διδάσκοντες) με την παράσταση που παρακολουθήσαμε σε μια ακόμη βραδιά πολιτισμού την Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024, στο μικρό θέατρο της Μονής Λαζαριστών του ΚΘΒΕ [εδώ].

Το project «96%» του σκηνοθέτη Πρόδρομου Τσινικόρη και της ομάδας του (Νατάσσα Δαλιάκα, Ελένη Στρούλια, Έλλη Ναλμπάντη, Μάιρα Κωνσταντινίδου, Λουίζα – Μαρία Χαραλάμπους, Αλεξάνδρα Χατζοπούλου-Σαΐας, Παναγιώτης Μανουηλίδης,  Ελίζα Αλεξανδροπούλου και Φωτεινή Χατζηκαμάρη) αποτελεί τμήμα του Ευρωπαϊκού θεατρικού και παιδαγωγικού προγράμματος “Landscapes of Devastation” (Τοπία Καταστροφής), το οποίο πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα σε τρεις πόλεις: Θεσσαλονίκη- Μαδρίτη- Βερολίνο. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μια συνεργασία του ΚΘΒΕ με τη Schaubühne (Βερολίνο) και το La Joven (Μαδρίτη) σε χρηματοδότηση του γερμανικού Ιδρύματος EVZ (Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον) και σε συμπαραγωγή της εταιρείας TooFarEast Productions. Επιστημονική σύμβουλος της ομάδας και υπεύθυνη για τα εργαστήρια, που προηγήθηκαν σε επιλεγμένα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ήταν η διδάσκουσα στο Τμήμα Θεάτρου του Α.Π.Θ. κ. Τατιάνα Λιάνη. 

Το Σχολείο μας είχε συμμετάσχει στα εργαστήρια αυτά: η κ. Λιάνη μαζί με τον σκηνοθέτη Πρόδρομο Τσινικόρη και την ηθοποιό Νατάσα Δαλιάκα, στο πλαίσιο της προετοιμασίας τους για το project 96% είχαν επισκεφθεί το σχολείο μας στις 22 Φεβρουαρίου 2024 στο πλαίσιο των μαθημάτων της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας και των Θρησκευτικών και είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με τους μαθητές και τις μαθήτριες του 4ου τμήματος της Β΄ τάξης για την εβραϊκή ιστορία της πόλης αλλά και για ιστορίες καθημερινού αντισημιτισμού, που συναντάμε ακόμη και σήμερα. [Περισσότερα εδώ] Επιστέγασμα του εργαστηρίου ήταν η θεατρική παράσταση-ντοκουμέντο.

Η ιδιαίτερη θεατρική φόρμα του έργου κέρδισε από την αρχή το ενδιαφέρον μας, καθώς υπό τη μορφή μιας εν εξελίξει έρευνας επί σκηνής, μάς έδωσε την ευκαιρία να «βουτήξουμε» σε μελέτες, αρχεία και συγκλονιστικές μαρτυρίες σχετικά με τον αφανισμό του 96% της εβραϊκής κοινότητας της πόλης μας στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μπροστά μας μέσα από τα ευρήματα της έρευνας, ζωντάνευε η σκοτεινή μα και ταυτόχρονα λησμονημένη ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, ίχνη της οποίας ωστόσο βρίσκονται ακόμη εδώ, ανάμεσά μας, στην καθημερινότητά μας. Στόχος αυτής της δράσης ήταν ο προβληματισμός όλων μας και η κατανόηση του πώς η τέχνη συμβάλλει μ’ έναν μοναδικό τρόπο στη διαμόρφωση μιας στάσης αποδοχής και υπεράσπισης του διαφορετικού ή του ευάλωτου. Μόνο έτσι άλλωστε θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε τη νέα γενιά να συνθέσει μια καινούργια ιστορική και κοινωνική τοιχογραφία της πόλης μας.

Στο τέλος της παράστασης ακολούθησε εκτενής συζήτηση του κοινού με όλους τους συντελεστές, διοργανωτές και χρηματοδότες του project, στην οποία οι θεατρόφιλοι μαθητές και μαθήτριές μας πήραν μέρος και τοποθετήθηκαν δημόσια, κερδίζοντας με τις απόψεις και την ωριμότητά τους την προσοχή και τον θαυμασμό όλων των παρευρισκόμενων και  αποδεικνύοντας, συνάμα, πως η νέα γενιά είναι έτοιμη να αναλάβει τόσο το μερίδιο ευθύνης που της αναλογεί για τα κακώς κείμενα του παρελθόντος που της κληροδοτήσαμε όσο και την πρωτοβουλία να τα αλλάξει όλα, να χτίσει νέα χωρίς όμως ούτε να λησμονεί ούτε να «κλείνει τα μάτια» σε λάθη που επαναλαμβάνονται. Η γνώση άλλωστε έχει νόημα μόνο αν δεν μας αφήνει να ησυχάσουμε… και γι’ αυτό μας οδηγεί να δράσουμε!

___________________________________________________________________________________

Ακολουθούν μερικές από τις εντυπώσεις γονέων και παιδιών που παρακολούθησαν την παράσταση:

To 96% είναι μία παράσταση με δυνατό αποτύπωμα. Μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα σκοτεινό κομμάτι της ιστορίας της πόλης. Σκοτεινό με την έννοια του κρυμμένου, του οδυνηρού,  αλλά  και  του επονείδιστου.

Ο Πρόδρομος Τσινικόρης με μία ευφυή σκηνοθετική ματιά  που μετατρέπει προσωπικές ιστορίες, ιστορικά αρχεία και ντοκουμέντα σε ζωντανή θεατρική πράξη, πετυχαίνει μια αμεσότητα τόσο διεισδυτική, που μας αφήνει στο έλεός της να προσπαθούμε να διαχειριστούμε τα θυελλώδη συναισθήματα και τις πικρές σκέψεις που μας ξεσηκώνει. Οι πληροφορίες είναι πολλές και βαριές. Η αδιαφορία της πόλης, ή και η συμμετοχή της στον βασανισμό και εκτοπισμό των Εβραίων από τους Ναζί, το άδειασμα της Θεσσαλονίκης από τον βασικό της πληθυσμό, η καταπάτηση των περιουσιών τους από συμπολίτες τους, η αναλγησία των κατοίκων κατά την επιστροφή των ελάχιστων επιζώντων, η βεβήλωση των νεκροταφείων τους και πάνω απ΄ όλα η αποσιώπηση όλων για όλα αυτά …

Από την άλλη βέβαια, ο σκηνοθέτης στέκεται με εντιμότητα απέναντί μας και μας δείχνει όλο το φάσμα των προσεγγίσεων, από την καταγγελία και τον αποτροπιασμό ως την προσπάθεια κατανόησης. Και όλα αυτά με μια γλυκόπικρη διάθεση, που τολμάει να χωρέσει και λίγο χιούμορ…

Από θεατρικής άποψης, τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και την τέχνη συγχέονται.  Έτσι, μεταξύ άλλων, παρακολουθούμε μια ηθοποιό να ερμηνεύει υποκριτικά τη δραματική ιστορία της ίδιας της της οικογένειας, γεγονός που μεγιστοποιεί την έκπληξη και τη συγκίνησή των θεατών

Είναι γεγονός ότι από αυτήν παράσταση φεύγεις αλλαγμένος. Νιώθεις πλέον μια ευθύνη. Μια ευθύνη που παίρνει πολλά πρόσωπα. Να σηκώσεις το χαλί, να αντιμετωπίσεις τη συλλογική ενοχή. Να ερευνήσεις όλες τις πτυχές. Να χωρέσεις την αλήθεια. Να προσφέρεις δικαίωση. Να ζητήσεις συγνώμη. Προσωπικά με στοίχειωσε η πληροφορία ότι τα κόκκαλα των νεκρών Εβραίων κονιορτοποιήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό για την επέκταση της παραλίας. Νομίζω ότι θα την περπατάω με ένα βάρος από δω και πέρα…

Κλείνοντας, σας συγχαίρω για άλλη μια φορά για τις πρωτοβουλίες και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που επιλέγετε για την καλλιέργεια και διεύρυνση της ιστορικής συνείδησης των παιδιών μας.

Αγγελική Κουρμουλάκη (μητέρα μαθητή του τμήματος Α4)

Μια καρέκλα, μερικές ιστορίες, δέκα άνθρωποι και ένα πιάνο ήταν αρκετά για να μου συστήσουν μέσα σε 60 λεπτά την πόλη που θεωρούσα πως ήξερα καλά, έπειτα από μία συναναστροφή 16 χρόνων. Μια φωνή, μερικά βιώματα, ένας διάλογος και η ειλικρίνεια των πρωταγωνιστών μου δίδαξαν την ιστορία που πίστευα πως εξαντλούταν στα βιβλία. Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ δεν ήταν άλλο ένα ψυχαγωγικό δρώμενο με αίσιο τέλος, αλλά ήταν μια συνομιλία με την αλήθεια, η οποία τελικά αποτυπώνεται με τις πραγματικές της διαστάσεις μονάχα όταν την ακούς από τα στόματα των ανθρώπων που τη βίωσαν. Αυτή την αλήθεια, λοιπόν, ακούσαμε από μια γυναίκα που βίωσε αυτό που εμείς αποκαλούμε ιστορία του ολοκαυτώματος, αλλά και την εγγονή της η οποία, αν και μας συστήθηκε με την ιδιότητά της ηθοποιού, απλώς αφηγούνταν την ίδια της τη ζωή. Έτσι αφού είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε ένα διαφορετικό παρελθόν, συνομιλήσαμε με τους ανθρώπους που αποτελούν το παρόν αφήνοντας στο τέλος και τη δική μας αισιόδοξη ματιά, σχετικά με το πώς θα συνθέσουμε το μέλλον. Η αλήθεια είναι πως η αφήγηση ιστοριών με αγγίζει, αλλά είμαι «96%» σίγουρη πως αυτό που έκανε την συγκεκριμένη εμπειρία ξεχωριστή είναι οι πολλές φωνές που ακούστηκαν και μου προσέφεραν μια εικόνα της κοινωνίας.

Κωνσταντίνα Οικονόμου (Α3)

Η παράσταση που παρακολουθήσαμε ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, καθώς αναφερόταν σε ένα μελανό κομμάτι της ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου μάθαμε νέες πληροφορίες σχετικά με την γενοκτονία των Εβραίων, εμπλουτίζοντας τις ιστορικές μας γνώσεις. Επιπρόσθετα, η συζήτηση που ακολούθησε στο τέλος, συνέβαλε στο να γίνει η όλη εμπειρία μας πιο βιωματική, αφού είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τους ηθοποιούς, ανταλλάζοντας απόψεις.

Ελεάνα Μπλόσκα (Β3)

Το θέατρο που παρακολουθήσαμε με θέμα την γενοκτονία τον Εβραίων της Θεσσαλονίκης ήταν πολύ συγκινητικό. Θεωρώ πως φέρνει στην μνήμη του καθενός γεγονότα που δεν πρέπει να ξεχαστούν αλλά και πως βοηθά  στη συνειδητοποίηση ενός σημαντικού μέρους της ιστορίας. Επιπλέον με τη συζήτηση στο τέλος της παράστασης αντλήσαμε περισσότερες πληροφορίες για τη δημιουργία του συγκεκριμένου καλλιτεχνικού έργου αλλά αναπτύχθηκε και ένα φιλικό πνεύμα μεταξύ των ηθοποιών και των θεατών.

Παρασκευή Ντίνα (Β3)

Το θέατρο-ντοκιμαντέρ που παρακολουθήσαμε ήταν μια μοναδική εμπειρία. Είχαμε την ευκαιρία να μάθουμε πολλά πράγματα για την πόλη μας, το Εβραϊκό παρελθόν της αλλά πώς αυτό συνδέεται και με κομμάτια της Θεσσαλονίκης που βλέπουμε και ζούμε σήμερα.

Άννα-Μαρία Χατζηκαλία (Β4)

Την Παρασκευή 29 Μαρτίου παρακολουθήσαμε τη θεατρική παράσταση – ντοκιμαντέρ 96%, μια παράσταση που προσωπικά με ευαισθητοποίησε ακόμη περισσότερο πάνω στο ζήτημα της Εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης και μου έδωσε την ευκαιρία να μάθω νέες πληροφορίες. Η παράσταση πέρα από την απαραίτητη αφήγηση των ιστορικών γεγονότων και την παράθεση συγκλονιστικών αριθμητικών δεδομένων, περιλάμβανε ηχογραφήσεις – συνεντεύξεις από Εβραίους που είχαν βιώσει τα φρικτά γεγονότα του Β’ παγκοσμίου πολέμου εκ των έσω, καθώς και ζωντανή μουσική επένδυση, πράγμα που την καθιστούσε ακόμη πιο ενδιαφέρουσα. Δεν απουσίαζε, μάλιστα, το χιούμορ το οποίο βοηθούσε στο να  εξομαλυνθεί το βαρύ κλίμα. Στο τέλος, συμμετείχαμε στη συζήτηση που έγινε με τους συντελεστές και τους ηθοποιούς της παράστασης και έτσι ακούσαμε διαφορετικές τοποθετήσεις και προσεγγίσεις. Συνολικά, θεωρώ πως αυτή ήταν μια εξαιρετική παράσταση που μου προκάλεσε έντονα συναισθήματα όσο την παρακολουθούσα και χάρη σε αυτή ανακάλυψα ένα καινοτόμο και διαφορετικό είδος θεάτρου, το ντοκιμαντέρ – θέατρο.

Κάτια Τεμπερεκίδου (Β4)