Στις πρωτοφανείς συνθήκες που ζούμε από πέρσι τον Μάρτιο –αντιμετωπίζοντας έναν αόρατο εχθρό, τον νέο κορωνοϊό Covid-19, πολλές φορές μόνοι μας, κλεισμένοι με την οικογένειά μας σε συνθήκες καραντίνας και απαγορευτικού, μακριά από τον φυσικό μας χώρο, το σχολείο και την κοινωνία του– η έγκυρη και νηφάλια φωνή της επιστήμης είναι σαν φάρος στο σκοτάδι και ασφαλής οδοδείχτης. Γι’ αυτό το λόγο απευθυνθήκαμε στον ιατρό Δημήτριο Καραπιπέρη, παθολόγο-λοιμωξιολόγο στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο 424 με τον βαθμό του Γενικού Αρχιάτρου, και πατέρα των συμμαθητριών μας Ευφροσύνης (Β2) και Αναστασίας (Γ1). Ο Δημήτριος Καραπιπέρης έχει την ευθύνη αντιμετώπισης του κορωνοϊού στο στράτευμα σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Η εμπειρία και οι γνώσεις του στο θέμα διεύρυναν τους γνωστικούς μας ορίζοντες και μας γέμισαν αισιοδοξία για την τελική έκβαση της μάχης με τον ιό. Τη συνέντευξη που διεξήχθη διαδικτυακά την Τετάρτη 20 Ιανουαρίου 2020, οργάνωσε και επιμελήθηκε ο αρχισυντάκτης του περιοδικού μας φιλόλογος Αλέξης Αλεξίου, με τη συνδρομή των μαθητών-δημοσιογράφων: Χριστίνας Καπίταλη (Β2), Ευφροσύνης Καραπιπέρη (Β2), Δημήτρη Μπόσκου (Β2) και Ευάγγελου Νταόπουλου (Β2).

Νεογράφημα: Πότε πρωτοεμφανίστηκαν οι κορωνοϊοί στον κόσμο; Πότε εκδηλώθηκε η πρώτη επιδημία κορωνοϊού και σε ποια χώρα;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Οι κορωνοϊοί αναγνωρίστηκαν και ταυτοποιήθηκαν σε ζώα στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Στον άνθρωπο τεκμηριώθηκαν στη δεκαετία του 1960 από Βρετανούς επιστήμονες. Από τότε έχουμε τρεις γνωστές επιδημίες: Το 2002-2003 την επιδημία του πρώτου Sars σε Κίνα και Χογκ-Κογκ (την επιδημία αυτή εντόπισε πρώτος ένας Ιταλός γιατρός, ο οποίος και κατέληξε από τον ιό). Το 2012 την επιδημία του Mers στην αραβική χερσόνησο, που μέχρι τότε ήταν και ο πιο φονικός κορωνοϊός. Και φυσικά την τρέχουσα πανδημία που είναι και η φονικότερη όλων, καθώς προσέβαλε πάρα πολλούς. Πάντως, πρόγονοι των κορωνοϊών έχουν ανακαλυφθεί και στο γονιδίωμα απολιθωμάτων ηλικίας οκτώ χιλιάδων ετών. Πρέπει να το αντιληφθούμε πως κυριολεκτικά ζούμε μαζί τους.

Νεογράφημα: Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στον Covid-19 και στους κορωνοϊούς που εμφανίστηκαν στο παρελθόν;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Ο Sars δεν ήταν τόσο μεταδοτικός, το ίδιο και ο Mers, αν και ήταν φονικότατος. Η θνησιμότητά του έφθανε τον έναν στους τέσσερις που προσβάλλονταν από τον ιό. Ο Covid-19 ξεκίνησε από νυχτερίδες και πέρασε στον άνθρωπο με ενδιάμεσο ξενιστή τον παγκολίνο, ένα εξωτικό ζώο της Κίνας. Ο Mers ξεκίνησε από τις καμήλες της αραβικής χερσονήσου.

Νεογράφημα: Τι συμβαίνει και εμφανίζεται ένας κορωνοϊός;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Οι κορωνοϊοί υπάρχουνκαι στους ανθρώπους και στα ζώα, όπως είπαμε, και συνήθως προκαλούν μικρά και ακίνδυνα κρυολογήματα. Αν τώρα συνυπάρξουν οι άνθρωποι και τα ζώα σε συνθήκες που ευνοούν τη μετάδοση, είναι δυνατή η μετάλλαξη των ιών και η μετάδοσή τους από τα ζώα στους ανθρώπους και το αντίστροφο. Αυτό φαίνεται ότι έγινε στη Γιουχάν της Κίνας, σε μεγάλες υπαίθριες λαϊκές αγορές τροφίμων στις οποίες πωλούνται πολλά ζωντανά ζώα. Ένας ιός από τις νυχτερίδες, που δεν απειλούσε τον άνθρωπο, πέρασε μάλλον σε παγκολίνο, ο οποίος είχε προσβληθεί από κάποιον ανθρώπινο κορωνοϊό. Εκεί έγινε, μάλλον, η μετάλλαξη και μετά μεταδόθηκε στους ανθρώπους. Ας μην ξεχνάμε πως στην αρχή ελπίζαμε να είναι μια ζωοανθρωπονόσος· να μεταδίδεται, δηλαδή, μόνο από ζώα στους ανθρώπους και όχι μεταξύ των ανθρώπων. Αλλά, δυστυχώς, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν μ’ αυτόν τον τρόπο.

Νεογράφημα: Ο κορωνοϊός προσβάλλει μόνο το ανώτερο αναπνευστικό;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Κυρίως προσβάλλει το ανώτερο αναπνευστικό (μέχρι τον λάρυγγα). Τότε εμφανίζονται τα λεγόμενα ήπια συμπτώματα (δέκατα και βήχας). Το κατώτερο (τους πνεύμονες) το προσβάλλει λιγότερο συχνά, αλλά όταν το προσβάλει, η νόσος είναι σοβαρή. Ο νέος, όμως, κορωνοϊός πάει όπου πάει το αίμα: Μπορεί να χτυπήσει το συκώτι, το έντερο, τους νεφρούς, τον εγκέφαλο. Είναι πολυσυστηματική νόσος.

Νεογράφημα: Αυτοί που έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, είτε επειδή είναι ασθενείς είτε λόγω κάποιου αυτοάνοσου, είναι πιο ευάλωτοι στον κορωνοϊό;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Όσοι έχουν ευάλωτο αμυντικό σύστημα (είτε λόγω νοσήματος είτε λόγω θεραπείας, π.χ. χημειοθεραπείας), νοσούν πιο εύκολα και πιο βαριά από τον κορωνοϊό. Γι’ αυτό και πρέπει να προσέχουν πιο πολύ και οι ίδιοι και το οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον. Πρόσφατα, πάντως, ανακαλύψαμε πως κάποια ρευματολογικά φάρμακα, που δίνονται σε χρονίως πάσχοντες από ρευματικά νοσήματα, μπορούν να ωφελήσουν στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού.

Νεογράφημα: Οι πλαστικές ασπίδες προσώπου μάς προστατεύουν το ίδιο αποτελεσματικά με τις μάσκες;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Πλέον μας έχουν γίνει βίωμα τα μέτρα ατομικής προστασίας· μόνο αυτά έχουμε, για να αντιμετωπίσουμε τον κορωνοϊό, μέχρι να εμβολιαστούμε. Η πλαστική ασπίδα προσώπου μάς προστατεύει, όταν τα σταγονίδια που δεχόμαστε δεν εκπέμπονται μακριά. Γνωρίζετε πως ο κορωνοϊός μεταδίδεται με σταγονίδια που φεύγουν από το στόμα μας, όταν μιλάμε, γελάμε, τραγουδάμε, βήχουμε, φτερνιζόμαστε. Ο βήχας και το φτέρνισμα είναι οι πιο επικίνδυνες περιπτώσεις. Από αυτές δεν μας προστατεύει η ασπίδα. Μόνο η μάσκα μάς προστατεύει από αυτά, με την προϋπόθεση να εφαρμόζει καλά γύρω από τη μύτη και το στόμα. Η ασπίδα μάς προστατεύει από τα σταγονίδια που εκτοξεύονται από την ομιλία. Η ασπίδα μπορεί να λειτουργεί συμπληρωματικά, κυρίως για τα μάτια. Το καλοκαίρι είχαν κυκλοφορήσει –κυρίως στους εργαζόμενους στην εστίαση– κάποιες «μισές ασπίδες» που επικεντρώνονταν στο πηγούνι. Αυτές ήταν τελείως άχρηστες! Επίσης, οι χειροποίητες υφασμάτινες μάσκες είναι αποτελεσματικές. Μπορούν να κρατήσουν μακριά μας μέχρι και το 95% των σταγονιδίων. Και είναι ευκολότερα ανεκτές για πολλή ώρα. Βλέπω αρκετούς νέους να τις ζωγραφίζουν και αυτό είναι πολύ ωραίο· βοηθά πολύ στην ψυχολογία μας να βάζουμε τον προσωπικό μας χαρακτήρα στη μάσκα μας!

Νεογράφημα: Ένας άνθρωπος που έχει αναρρώσει από τον κορωνοϊό, μπορεί να ξανανοσήσει;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Ακόμη η ιατρική ψάχνει την απάντηση στην ερώτησή σας. Πόσο εύκολο είναι να ξανανοσήσει; Πόσο διαρκεί η ανοσία του; Μέχρι σήμερα έχουμε μόλις 31 αναμολύνσεις στον κόσμο! Όσο πιο βαριά νοσεί κάποιος, τόσο πιο πολλά και καλά αντισώματα παράγει ο οργανισμός του. Η προστασία, με βάση όσα ξέρουμε σήμερα, διαρκεί τουλάχιστον τρεις μήνες, πιθανώς να φθάνει και τους έξι. Πάντως και οι 31 αναμολύνσεις πέρασαν πολύ ήπια νόσο. Περιμένουμε και θα δούμε… Παλιές έρευνες έδιναν φυσική ανοσία, μετά από μόλυνση με άλλους κορωνοϊούς, ένα με δύο χρόνια.

 Νεογράφημα: Ένα παιδί που ανήκει στις ευπαθείς ομάδες διατρέχει τον ίδιο κίνδυνο με κάποιον μεγαλύτερης ηλικίας που ανήκει και αυτός σε ευπαθή ομάδα;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Όπως γνωρίζουμε, τα παιδιά στην προεφηβική ηλικία δεν κινδυνεύουν τόσο πολύ, δεν κολλούν τον κορωνοϊό τόσο εύκολα, δεν νοσούν τόσο βαριά. Αλλά, αν έχει υποκείμενο νόσημα που επιφέρει πτώση της άμυνας του οργανισμού, κινδυνεύει πολύ περισσότερο από τα άλλα παιδιά· όχι, όμως, τόσο όσο οι ενήλικες με υποκείμενα νοσήματα. Τα παιδιά κινδυνεύουν κυρίως από τους γονείς και τους δασκάλους τους, στους οποίους εκτίθενται για πολλή ώρα.

Νεογράφημα: Τι γνωρίζουμε για τα μεταλλαγμένα στελέχη του ιού που εμφανίστηκαν τελευταία στη Μεγάλη Βρετανία, στη Νότιο Αφρική και στη Βραζιλία;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Τα περιμέναμε. Οι ιοί μεταλλάσσονται συχνά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Στη Βρετανία διαπιστώθηκε η πρώτη μετάλλαξη του ιού πέρσι τον Σεπτέμβριο· μια μετάλλαξη που έκανε τον ιό να μεταδίδεται πιο εύκολα. Στην Ελλάδα, σήμερα που μιλάμε, έχουμε ήδη διψήφιο αριθμό λοιμώξεων από το μεταλλαγμένο στέλεχος 26. Ευτυχώς το εμβόλιο που έχουμε αυτή τη στιγμή, πιάνει και τα νέα μεταλλαγμένα στελέχη. Το μόνο σίγουρο είναι πως θα δούμε και νέες μεταλλάξεις του ιού. Και μεταλλάξεις προς το καλύτερο, δηλαδή, λιγότερο μεταδοτικές, λιγότερο θανατηφόρες.

Νεογράφημα: Θεωρείτε πως το εμβόλιο είναι αξιόπιστο και ασφαλές, παρά τον περιορισμένο χρόνο κλινικών δοκιμών;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Τα μέσα για την αντιμετώπιση του λοιμού είναι η προστασία της δημόσιας υγείας και η ανοσία της αγέλης. Όσοι πιο πολλοί ανοσοποιηθούν, τόσο το καλύτερο για όλους μας. Η φυσική ανοσία έχει μεγάλο κόστος σε ζωές. Η τεχνητή ανοσία (με τον εμβολιασμό) έχει σώσει εκατομμύρια ζωές από πολλές νόσους κατά τη διάρκεια των τελευταίων εκατό ετών. Τα εμβόλια είναι το δεύτερο πράγμα που έσωσε τόσες ζωές στον εικοστό αιώνα, μετά την εξασφάλιση καθαρού νερού. Το εμβόλιο της Pfizer που έχουμε αυτήν τη στιγμή είναι γρήγορο, αποτελεσματικό και ασφαλές, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα. Ας μην παραβλέπουμε πως ο λοιμός είναι μια άλλη μορφή πολέμου· ζούμε σε εμπόλεμη κατάσταση. Γι’ αυτό έτρεξαν οι ερευνητικές ομάδες τις διάφορες φάσεις παρασκευής του εμβολίου. Ταυτόχρονα, για πρώτη φορά είχαμε τόσους πολλούς εθελοντές και τέτοια μεγάλη χρηματοδότηση από κρατικούς προϋπολογισμούς και από τον Π.Ο.Υ. Εφαρμόστηκαν μέθοδοι bioinformatics που χρησιμοποιήσαν διάφορα μοντέλα, κι έτσι είχαμε πολύ γρήγορα αποτελέσματα. Βεβαίως, ποτέ δεν σταματά η παρατήρηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας του εμβολίου. Επίσης για πρώτη φορά εφαρμόστηκε η μέθοδος του mRNA σε εμβόλιο.

Νεογράφημα: Είναι εφικτή, κατά τη γνώμη σας, η επιστροφή μας στα σχολεία αυτήν την περίοδο;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Ναι, υπό προϋποθέσεις είναι εφικτή. Πρέπει τα μέτρα ατομικής υγιεινής να τηρούνται ευλαβικά. Πάντως, η λειτουργία των σχολείων είναι απαραίτητη για την ωρίμανση και την ανάπτυξη των παιδιών. Επίσης, από τη λειτουργία των σχολείων κινδυνεύουν περισσότερο οι καθηγητές και οι οικογένειες των παιδιών, παρά τα ίδια. Δεν αποκλείω και περιοδικά lockdown, που θα περιλαμβάνουν και τα σχολεία, αν η πανδημία αναζωπυρωθεί.

Νεογράφημα: Χρειάζεται, κατά τη γνώμη σας, να υποβληθούμε σε τεστ πριν την επιστροφή μας στο σχολείο;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Πράγματι θα βοηθούσε ο έλεγχος των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας πριν την επιστροφή στα σχολεία. Ιδίως με τα rapid tests, που είναι πιο εύχρηστα και φθηνά από τα τεστ μοριακού ελέγχου PCR και τα εφαρμόζουμε σε μεγάλη κλίμακα και στον στρατό, όταν υποδεχόμαστε σειρά νεοσυλλέκτων ή όταν επιστρέφουν οι στρατιώτες από άδεια. Δεν είναι πανάκεια τα τεστ, αλλά είναι μια καλή πρακτική. Πιο σημαντικά είναι τα υπόλοιπα μέτρα που πρέπει να τηρούνται με μεγάλη προσοχή.

Νεογράφημα: Τελικά, γιατρέ, πότε βλέπετε να επιστρέφουμε στην κανονικότητά μας;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Θα επιστρέψουμε σε μια καινούργια κανονικότητα. Πότε; Μετά από πολλούς μήνες· ίσως χρειαστεί και παραπάνω από χρόνο. Το 2021, πάντως, θα πρέπει να λαμβάνουμε όλα τα προστατευτικά μέτρα για τον κορωνοϊό. Η μάσκα θα παραμείνει για πολύ καιρό. Βλέπουμε τους Ασιάτες να φοράνε μάσκα στα αεροδρόμια συνέχεια, εξαιτίας των επιδημιών που έχουν περάσει. Είπαμε πως ο λοιμός είναι ένας πόλεμος και όλοι οι πόλεμοι αφήνουν το αποτύπωμά τους και τα ίχνη τους στην κοινωνία. Και αυτό δεν είναι αρνητικό. Να μας μείνει η συνήθεια της υγιεινής των χεριών. Να είμαστε πιο απαιτητικοί με τους επαγγελματίες της εστίασης και της υγείας. Να ζητάμε, παραδείγματος χάριν, από τους σερβιτόρους να μην μιλούν πάνω από το φαγητό που μεταφέρουν. Να γίνουν όλα αυτά αυτονόητα για την κοινωνία μας.

Νεογράφημα: Είμαστε μαθητές της Β΄ Γυμνασίου και φέτος δεν θα πάμε κάποια πολυήμερη εκδρομή, όπως δεν πήγαμε και πέρσι. Νομίζετε πως του χρόνου την άνοιξη, όταν θα είμαστε στη Γ΄ Γυμνασίου, θα μπορέσουμε να πάμε;

Δημήτριος Καραπιπέρης: Ε, ναι! Του χρόνου την άνοιξη ελπίζω να πάτε και να χαρείτε την εκδρομή σας!

Νεογράφημα: Σας ευχαριστούμε πολύ, γιατρέ!